Grade 12 IsiXhosa First Additional Language Past Paper

Grade 12 [Matric: IsiXhosa] past papers and memos

IsiXhosa First Additional Language Paper 1 2017

IMIYALELO NENGCACISO

  1. Eli phepha lemibuzo linamaCANDELO AMATHATHU angala:
    ICANDELO A: Uvavanyo lokuqonda (30)
    ICANDELO B: Ushwankathelo (10)
    ICANDELO C: Izakhi nemigaqo yokusetyenziswa kolwimi (40)
  2. Phendula YONKE imibuzo.
  3. Qala ICANDELO NGALINYE kwiphepha ELITSHA.
  4. Krwela umgca ekupheleni KWECANDELO NGALINYE.
  5. Nombola iimpendulo zakho ngokuchanekileyo ngokwendlela yokunombola esetyenzisiweyo kwiphepha lemibuzo.
  6. Shiya umgca emva kwempendulo NGANYE.
  7. Qwalasela ngokukodwa upelo nolwakhiwo lwezivakalisi.
  8. Iingcebiso malunga nolwabiwo lwexesha:
    ICANDELO A: Imizuzu engama-50
    ICANDELO B: Imizuzu engama-20
    ICANDELO C: Imizuzu engama-50
  9. Bhala ngokucocekileyo nangokucacileyo.


ICANDELO A: UVAVANYO LOKUQONDA

UMBUZO 1

1.1. Funda esi sicatshulwa uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA A

Screen Shot 2022-09-08 at 9.51.19 AM
Screen Shot 2022-09-08 at 9.52.07 AM

Jonga kumhlathi 1

1.1.1. Liyintoni ikhaya ngokwalo mhlathi? (1)

1.1.2. Linika ngcinga ni ibinzana elikrwelelwe umgca ngaphantsi ngomntu osuka kwikhaya elingakwazanga kumakha? (2)

1.1.3. Chaza umahluko phakathi komzi kunye nekhaya. (2)

1.1.4. Chonga naliphi igama elithetha ukuba ukwakha ikhaya sisenzo esingapheliyo. (1)

Jonga kumhlathi 2

1.1.5. Nika isizathu esibangela ukuba abantwana bangene ngomzimba okhululekileyo ekhaya. (1)

1.1.6. Wenza ntoni umntwana lakufika ixesha lokugoduka? (1)

1.1.7. Libonakala ngantoni ikhaya lokwenene? (2)

Jonga kumhlathi 3

1.1.8. Nika ingcamango ephambili yalo mhlathi. (2)

Jonga kumhlathi 4

1.1.9. Libonakaliswa njani ilungelo lomntwana othe waphoswa lixesha lokudla? (1)

1.1.10. Nika intsingiselo yegama elibhalwe ngqindilili kwesi sivakalisi singezantsi.
… uyaziwa umntwana ongcathu. (1)

1.1.11. Khetha ibinzana elisetyenziswe ngenjongo yokuphoxisa kwisivakalisi esingezantsi.
Xa kuphakelwa uhobolozela eso sitya sakhe siyankqongiswa sithwaliswe loo mthwalo usongameleyo ngathi sisithuthi sikasomashishini othengisa kwanto kwishishini lakhe. (2)

Jonga kumhlathi 5

1.1.12. Xela ilungelo abangenakulilindela emzini abantwana. (1)

1.1.13. Umzali angakubonakalisa njani ukungabi namkhethe kwabanye abantwana? (2)

Jonga kumhlathi 6

1.1.14. Khetha impendulo echanekileyo kwezi zingezantsi. Igama elibhalwe ngqindilili kwesi sivakalisi, ‘Ikhaya ke kulapho abantwana bangondliwa ngomngqusho kuphela koko nangothando‘ liphuhlisa …
A) ukuxhomekeka
B) ukunxulumanisa
C) ukongeza
D) ukungathiza (1)

1.1.15. Uyavumelana na noluvo oluthi uthando luyahluthisa? Xhasa impendulo yakho. (2)

Kwitekisi yonke

1.1.16. Yahluke njani indlela ekuqaqanjiswe ngayo ukukhululeka komntwana kwikhaya lakhe kumhlathi wesi-2 kwekumhlathi wesi-3? (2)


1.2.
Funda lo mfanekiso ungezantsi uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA B: OKUBONWAYO

Screen Shot 2022-09-08 at 9.59.40 AM

1.2.1. Xela zibeMBINI iindidi zabantu abakulo mfanekiso. (2)

1.2.2. Chaza uvakalelo lwabantu abasemfanekisweni. Xhasa impendulo yakho. (2)

1.2.3. Libonakala njani eli khaya ukuba likhaya elingenamkhethe? (2)

AMANQAKU ECANDELO A: 30

 

ICANDELO B: USHWANKATHELO

UMBUZO 2

Funda esi sicatshulwa silandelayo ze usishwankathele ngeengongoma ezisixhenxe unika iimpawu zembongi.

IMIYALELO

  1. Isishwankathelo sakho masibe kwimo yokudwelisa iingongoma.
  2. Dwelisa iingongoma eziphambili ezisi-7 ubude bungadluli kuma-60 amagama.
  3. Nombola iingongoma zakho ukusuka ku-1 ukuya ku-7.
  4. Bhala ingongoma nganye kwisivakalisi esiNYE.
  5. Sebenzisa amazwi akho kangangoko.
  6. Bhala inani lamagama owasebenzisileyo kwizibiyeli ezantsi kwesishwankathelo.


ISICATSHULWA C

Screen Shot 2022-09-08 at 10.22.53 AM

AMANQAKU ECANDELO B: 10


ICANDELO C: IZAKHI NEMIGAQO YOKUSETYENZISWA KOLWIMI

UMBUZO 3: ISIBHENGEZO-NTENGISO
Funda esi sibhengezo-ntengiso uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA D

3.1. Nika isixhobo sonxibelelwano onokusisebenzisa xa ufuna le nkonzo ithengiswayo. (1)

3.2. Ngoobani abanokuchukumiseka lula sesi sigama sithi, ‘Phola … sikucocele’, kwesi sibhengezo-ntengiso? (1)

3.3. Khetha impendulo echanekileyo kwesi sivakalisi singezantsi. UABC okwisilogani usetyenziselwe ukunika intsingiselo ethi:
A) Ukucoca kule nkampani yinto yokuqala
B) Ukucoca kule nkampani kufunyanwa mahala
C) Ukucoca kule nkampani yinto elula
D) Ukucoca kule nkampani kwenziwa rhoqo (1)

3.4. Ngcinga ni etyhilwa kukusetyenziswa komfanekiso womntu ongumama kwesi sibhengezo-ntengiso? Xhasa impendulo yakho. (2)

3.5. Xela iimpawu zibeMBINI abanazo abasebenzi bale nkampani. (2)

3.6. Caphula igama eliNYE elithetha ukuba azikho ezinye iinkonzo eziphucukileyo kunale. (1)

3.7. Ucinga ukuba singabanceda njani abathengi esi sibhengezo-ntengiso? (2)

[10]


UMBUZO 4: UKUCAZULULA IKHATHUNI
Funda le khathuni uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA E

4.1. Aluphawu lwantoni amachaphaza amathathu ekupheleni kwentetho kaBen yoku-1? (1)

4.2. Xela into ibeNYE ebonisa ukuba yiTV le ijongwe nguSam. (1)

4.3. Chaza indlela abesenza ngayo imithambo uBen ukukhula kwakhe ngokwentetho yakhe yesi-2. (2)

4.4. Chonga igama elinika intsingiselo yokuba yayingekho enye indlela yokutshintsha itshaneli yeTV, kwintetho yesi-2. (1)

4.5. Inkangeleko yobuso bukaSam ibonisa ntoni ngaye? (1)

4.6. Nika ijelo leendaba elisetyenziswe ngumzobi wekhathuni ukuxhasa umyalezo wakhe. (1)

4.7. Khetha impendulo echanekileyo kwezi zingezantsi. Injongo yokusetyenziswa kothelekiso phakathi koBen noSam kule khathuni kukuba:
A) Umzobi unenjongo yokuxhasa
B) Umzobi unenjongo yokugxeka
C) Umzobi unenjongo yokuthuma
D) Umzobi unenjongo yokuncoma (1)

4.8. Chaza ukuba umzobi wekhathuni udlulisa wuphi umyalezo ngabantwana nabantu abadala. (2)

[10]


UMBUZO 5: IPROZI

5.1. Funda esi sicatshulwa uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA F

Screen Shot 2022-09-08 at 10.57.18 AM

5.1.1. Khetha isifanekisozwi kwesi sivakalisi silandelayo.

Galakangqa, ufafa olude lomfana … (1)

5.1.2. Bhala ngamazwi akho okuthethwa sesi sivakalisi singezantsi.
‘Into emkhitha ngathi ngowenkabi yehashe.’ (2)

5.1.3. Nika igama elinye endaweni yesiqwengana esibhalwe ngqindilili kwesi sivakalisi silandelayo.
‘… lithambo elimhlophe elalibhijele umqala lifuna ukumfanisa nehlungulu …’ (1)

5.1.4. Xela isigaba sentetho segama elibhalwe ngqindilili kwesi sivakalisi singezantsi.
‘… kobo buso babuzele uncumo …’ (1)

5.1.5. Nika isichasi segama elikrwelelwe umgca ngaphantsi kwisivakalisi esingezantsi.
‘… uncumo olwaluntama uthando olungazenzisiyo …’ (1)

5.1.6. Guqula isivakalisi esilandelayo sibe kwisininzi.
‘Ebusweni wayetsho ngesiva …’ (3)

5.1.7. Xela ukuba sisakhi sini esi sikrwelelwe umgca ngaphantsi kweli binzana lingezantsi.
‘… kucaca ukuba uyamfanisa.’ (1)

5.1.8. Xela uhlobo lwegatya oluphawulwe ngomgca ngaphantsi.
‘… emhlangabeza, kucaca ukuba uyamfanisa.’ (1)

5.1.9. Khetha impendulo echanekileyo kwezi zingezantsi:
Isimamva u’-ana’ kwisenzi esikwesi sivakalisi ‘… wenjenjalo nomhambi, baxhawulana.’ sibonisa ukuba:
A) Isenzo senzeka calanye
B) Isenzo sinakho ukwenzeka
C) Isenzo senzeka macala
D) Isenzo sesenguquko-mo (1)

5.1.10. Bhala igama elithetha into enye nelibhalwe ngqindilili kwisivakalisi esingezantsi.
‘Tyhini bhota Thole!’ (1)

5.1.11. Sebenzisa igama elibhalwe ngqindilili kwesinye isivakalisi sinike intsingiselo eyahlukileyo kule ikwesi singezantsi.
‘…esixhuzu-xhuzula isandla.’ (1)


5.2.
Funda lo mfanekiso uze uphendule imibuzo elandelayo.


ISICATSHULWA G: UMFANEKISO

5.2.1. Sebenzisa ngokuchanekileyo amagama akwizibiyeli kwisivakalisi esingezantsi.
Abazali (nwaba) umntwana (walo). (2)

5.2.2. Bhala ngokuchanekileyo esi sivakalisi silandelayo.
Usapho kakhulu olonwabileyo luthandeka. (2)

5.2.3. Guqula esi sivakalisi silandelayo sibe kwixesha elizayo.
Ukugqwesa ebomini kuzisa impumelelo. (2)

[20]

AMANQAKU ECANDELO C: 40
AMANQAKU EWONKE: 80